Wijngebieden getroffen door extreem weer
Je hebt het wellicht de afgelopen weken in het nieuws gevolgd: er is nogal wat aan de hand in de Europese wijngaarden. Veel wijngebieden zijn getroffen door extreem weer en dan vooral vorst. Er wordt her en der al geroepen dat er dit jaar veel minder wijn geproduceerd kan worden. Nu de ergste weken achter de rug zijn kan de balans worden opgemaakt voor een overzicht van schade in de getroffen wijngebieden. Natuurlijk leg ik je ook even uit wat voorjaarsvorst betekent en waarom het zo veel kwaad kan.
Voorjaarsvorst in de wijngaard
Om te begrijpen wat hier precies fout is gegaan, helpt het als je de cyclus van de druivenstok kent. De ontwikkeling van de druivenstok loopt in Europa van februari tot en met oktober. Als de winter op z’n retour is begint het werken in de wijngaard weer. Een wijnboer houdt zich dan bezig met het snoeien en voorbewerken van de grond. Denk aan het ploegen van onkruid en gras zodat dit later als voedingsstof (humus) kan dienen voor de grond. Begin april komt de plant weer tot leven en begint met groeien. Het eerste teken van leven is het ‘huilen’ van de druivenstok. Op de plek waar de plant gesnoeid is, komen de levenssappen naar buiten en er ontstaan dan knoppen die uitlopen. En hier schuilt dan ook gelijk het grote vorstrisico. Als er namelijk opeens nog forse voorjaarsvorst optreedt, vriezen die knoppen kapot. Die knoppen zijn verantwoordelijk voor de bloei, dat begint met blaadjes en later bloemetjes die vervolgens weer druiven gaan genereren. Zonder knoppen geen druiven dus en daarmee ook geen wijn.
Dit jaar heel Frankrijk én Italië getroffen
Nu is vorstschade niet iets nieuws en zeker in noordelijk gelegen gebieden in Frankrijk, waar het allemaal nog wat koeler is, gebeurt dit vaak. In de Chablis, Bourgogne bijvoorbeeld is het bijna een jaarlijks terugkerend fenomeen en is men er al vaak op voorbereid. Maar dit jaar was het nog veel erger. De afgelopen weken zijn diverse wijngebieden in Frankrijk zwaar getroffen door vorstschade, waardoor de Franse oogst van 2021 hoe dan ook een zeer kleine zal gaan worden. Ook in Italië heeft de vorst en later in sommige streken ook de hagel toegeslagen. Gelukkig is de schade daar op dit moment beduidend kleiner dan in Frankrijk, maar in sommige gebieden als Veneto en Toscane zeker niet te verwaarlozen. Hieronder volgt een overzicht voor de meest ernstige getroffen gebieden.
Frankrijk: vorstschade in bijna alle gebieden
Bijna alle gebieden in Frankrijk zijn getroffen door vorstschade. De maand maart was relatief warm en hierdoor waren veel wijnstokken al uitgelopen. Begin april (vooral tussen 5 en 7 april) volgde echter een periode met nachtvorst, waardoor deze uitlopers zijn afgestorven. De vraag is hoeveel er precies is afgestorven en of er nog tweede uitlopers komen. Wanneer 80% van de eerste uitlopers schade heeft opgelopen betekent dit (gelukkig) niet automatisch dat de oogst maar 20% van de volle 100% is. Soms is de knop niet helemaal kapot gevroren en nog groen van binnen, waardoor de opbrengst toch nog 30 of 40% kan zijn. Wat helaas nog steeds een ontzettend groot verlies verlies betekent. Er moeten dan geen andere bedreigingen meer ontstaan, zoals (valse) meeldauw, hagel of grijze rot vlak voor de oogst. De uiteindelijke vorstschade zal ook pas rond half mei kunnen worden vastgesteld.
De streek Champagne is sterk getroffen. Vooral in het noorden waar de vroeg uitlopende chardonnay overheerst. Ook in de Loire van oost tot west is zowel de sauvignon blanc als chenin blanc aangetast en zijn er schattingen van 30 tot wel 100% schade. In de Bordeaux zijn ook de witte rassen zwaarder getroffen dan de blauwe. Dit komt omdat de laat rijpende druif als cabernet sauvignon nog geen uitlopers hadden. In Bordeaux is de schade het sterkst op de laag liggende wijngaarden en op de plateaus. Bijzonder genoeg is ook het zuiden van Frankrijk dit keer geraakt. Zo is er in Cahors waar malbec zegeviert zeker 50% verlies geconstateerd en in Languedoc zijn er ook veel stokken met witte druiven verloren gegaan. Maar je hoort ook verhalen van wijnboeren waar alleen syrah verloren is gegaan. Gelukkig is de schade in de Provence enigszins beperkt dus over rosé hoeven we ons minder druk te maken. Helaas is voorjaarsvorst een bekend probleem in Bourgogne, maar naast die vorst speelden nu ook regen- en sneeuwbuien een grote rol. De uitlopers zijn dan nog nat en als er dan vorst overeenkomt verbranden die uitlopers. Chablis is zeker het hardst getroffen maar in de hele Bourgogne is maar liefst 50% van de chardonnay oogst verloren gegaan.
Duitsland en Italië: schade lijkt mee te vallen, wel enkele uitzonderingen
Doordat in veel Duitse gebieden de stokken nog niet uitgelopen waren, valt de vorstschade mee. Alleen delen van Baden (vooral de Kaiserstuhl) zijn fors getroffen. In Italië is ook vorstschade te melden. De schade is zeer beperkt in een kwetsbaar gebied als Trentino-Alto Adige, omdat de vorst zo vroeg kwam dat de stokken daar nog niet waren uitgelopen. De schade is daarom vooral ontstaan in warmere gebieden waar wel uitlopers waren en er vervolgens vorst was. Zo is er in Veneto veel schade aan de glera (prosecco druif) voor circa 10% van de druiven. In Toscane is vooral in het noorden veel schade maar in Chianti valt het (gelukkig) mee. In Piëmonte is ook circa 10% aangetast, maar Barolo lovers kunnen opgelucht ademhalen, die schade lijkt redelijk beperkt. Moet het alleen niet gaan hagelen in september.
Kunnen ze er dan niets tegen doen?
Klimaatverandering is absoluut een feit en we zullen ook de komende jaren merken dat er steeds meer extremen plaatsvinden. Daar is soms tegen op te vechten door een aantal handige trucs toe te passen maar bij zulk extreem weer als dit jaar helpt dat weinig. Wat je bijvoorbeeld veel ziet is gelpotten met vuur die worden aangestoken om een warmtedeken boven de wijngaard te creëren. Het is dan niet zo zeer de directe invloed van het vuur maar de warme lucht die boven de wijngaard gaat hangen die bescherming moet bieden. Daarom worden er ook windturbines ingezet om luchtcirculatie te creëren en op die manier de kou weg te jagen. Het levert soms prachtige beelden op maar helaas is de kans op een zéér beperkte oogst en daardoor ook hogere prijzen erg groot.
Er is nog een kleine maar… doordat de voorjaarsvorst relatief vroeg kwam, bestaat de kans dat de wijnstokken her en der nog een keer gaan uitlopen en nieuwe knoppen zullen geven. Dit beperkt de schade dan enigszins. Maar dat het een bijzonder jaar is dat de boeken in zal gaan als ‘zuinig’ en duur, staat vast.
Dank aan DeltaWines voor de statistieken en overzichten van de getroffen regio’s.